ارزیابی انتقادی نظریههای مشارکت مسئولانه با رویکرد جامعهشناختی
دکتر سید حسین شرف الدین، غلامرضا شفق
چکیده:
بررسی پیوند مشارکت مسئولانه با تأمین منافع اقتصادی کنشگران، قانون آهنین حفظ قدرت، یکپارچگی اجتماعی و تطبیق اصول کلان اخلاقی، محور اصلی نظریههای مشارکت مسئولانۀ ابزاری، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی سازمانها و شرکتهاست، اما سؤال این است که آیا تکیه بر این محورها برای تبیین مشارکت مسئولانه کافی است؟ هدف این نوشتار بررسی چالشهای موجود در نظریههای ارائهشده در خصوص مشارکت مسئولانه است. یافتههای نوشتار نشان میدهد که مهمترین کاستیهای نظریههای مشارکت مسئولانه سازمانها و شرکتدها از این قرارند: نظریۀ ابزاری متضمن سیستم مبادلۀ قابل اعتماد و تأمینکنندۀ منافع مجموع اعضای جامعه نیست؛ نظریۀ سیاسی به ضرورت سرمایههای چهارگانه، میدان و عادتواره توجه نکرده و تنها بر قانون آهنین کسب قدرت تأکید کرده است؛ نظریۀ یکپارچگی اجتماعی به جامعهپذیری قواعد، الگوهای فرهنگی و رسومات نهادینهشده، موانع جامعهپذیری و امیال خیرخواهانه توجه نکرده است. علاوه بر آن، نویسنده معتقد است که بدون دینداری و اعتقاد به خدا، و برانگیختن فطرت الهی، خیرخواهانه و نوعدوستانه، مشارکت مسئولانه با محدودیتهایی مواجه است. همچنین قابل ذکر است که در تحلیل مشارکت مسئولانه باید ابعاد خرد و کلان و عینی و ذهنی در کنار همدیگر مورد ملاحظه واقع شوند. روش این مطالعه تحلیل محتوای انتقادی نظریهها و دیدگاههای مطرحشده در منابع جامعهشناختی و مدیریت است.
