عقلانیت به‌مثابه‌‌ منطق و مبنای بنیادین گفت‌وگوی اسلام با ادیان

چکیده

گفت‌وگوی علمی و دینی اسلام با ادیان بر مبنا و منطق «عقلانیتْ»، ضرورت حتمی است. هدف این جُستار که به روش تحلیلی-اسنادی تدوین یافته، تبیین نقش عقلانیت به‌منظور کشف و فهم حقیقت در گفت‌وگوی اسلام با ادیان است. گفت‌وگو با ادیان برپایه‌ی دو نوع عقلانیت فطری و وحیانی، هم‌اندیشی، هم‌پذیری، صلح و زیست مسالمت‌آمیز را به همراه دارد. عقلانیت فطری، قوه‌ی تعقّلْ و وجه تمایز انسان از حیوان است و این عقلانیت، منطق و مبنایی اصلیِ استدلال هر انسان است. عقلانیت وحیانی (قرآن)، به‌مثابه معتبرترین منبع معرفتیِ اسلام، نقش اساسی در گفت‌وگوهای انسانِ مسلمان با ارباب ادیان دارد که به مهم‌ترین مصادیق آن (آیات) اشاره کرده‌ایم. در این گفت‌وگوها، تمرکز عقلانیت وحیانی بر مفاهیم مشترک و  عام است؛ ازاین‌رو، دیالوگ بر اساس مفاهیم عام و مشترک که ناظر بر فطرت الهی انسان است، به گفت‌وگوی منطقی سازنده می‌انجامد. متُد عقلانیت وحیانی در گفت‌وگوی با پیروان ادیان، گفت‌وگو به‌«روش احسن» است که روش عقلی است. این روش، دارای اصول، شرایط و پیش‌شرط‌هایی است که رعایت آنها منتج به گفت‌وگوی ثمر‌بخش می‌شود. محورهایی گفت‌وگو، مسائل بنیادین و حقایق اساسیِ مانند صلح، کرامت انسانی، خدامحوری، توحیدگرایی و مشترکات انسانی است.

واژگان کلیدی: عقلانیت، خدامحوری، توحیدگرایی، کرامت انسانی، صلح.