کتاب مفاهیم و دیدگاههای نظری در موضوع فرهنگ و اقتصاد
دکتر سید حسین شرف الدین
مشخصات نشر: قم: صداوسيماي جمهوري اسلامي ايران، مركز پژوهش هاي اسلامي، ۱۳۹۳
مقام معظم رهبری به عادت مالوف و سیره حسنه خویش در سنوات اخیر، سال ۱۳۹۳ را سال« اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» نام نهاده و در توضیح آن خطاب به ملت ایران فرمودند:
در نگاه به سال ۹۳ آنچه به نظر اين حقير مهم‌تر از همه است، دو مسئله است: يک مسئله همين مسئله‌ی اقتصاد و ديگری مسئله‌ی فرهنگ است. در هر دو عرصه و در هر دو زمينه توقّعی که وجود دارد، تلاش مشترکی است ميان مسئولان کشور و آحاد مردم. آنچه برای بنای زندگی و سازندگی آينده مورد انتظار است، بدون مشارکت مردم تحقّق‌پذير نيست. بنابراين علاوه بر مديريّتی که مسئولين بايد انجام بدهند، حضور مردم در هر دو عرصه لازم و ضروری است؛ هم عرصه‌ی اقتصاد، هم عرصه‌ی فرهنگ. بدون حضور مردم کار پيش نخواهد رفت و مقصود تحقّق پيدا نخواهد کرد. مردم در گروه‌های گوناگون مردمی با اراده و عزم راسخ ملّی ميتوانند نقش‌آفرينی کنند. مسئولين هم برای اينکه بتوانند کار را به‌درستی پيش ببرند، احتياج به پشتيبانی مردم دارند.
آنها هم بايستی با توکّل به خدای متعال و با استمداد از توفيقات و تأييدات الهی و کمک مردمی، مجاهدانه وارد ميدان عمل بشوند؛ هم در زمينه‌ی اقتصاد و هم در زمينه‌ی فرهنگ. به گمان من آنچه در اين سال جديد پيش رو داريم، عبارت است از اقتصادی که به کمک مسئولان و مردم شکوفايی پيدا کند، و فرهنگی که با همّت مسئولان و مردم بتواند سمت و سوی حرکت بزرگ کشور ما و ملّت ما را معيّن کند. لذا من شعار امسال را و نام امسال را اين قرار دادم: «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملّی و مديريّت جهادی».
چنین به نظر می رسد که در شعار سال،تحقق دست کم سطوحی از اقتصاد مقاومتی به مثابه هدف و آرمان و تاکید بر مولفه کلیدی و زیرساختی فرهنگ و دو مولفه تابع یعنی عزم ملی و مدیریت جهادی (به عنوان دو عنصر روانی، فرهنگی، اجتماعی و مدیریتی) به عنوان عوامل زمینه ای و موجده این مهم و راهبردی اراده ها و انگیزه ها در خلق حماسه نیمه تمام اقتصادی(معوق ماندن شعار سال ۱۳۹۲) صورت پذیرفته است. سایر ملاحظات همچون نگاه آسیب شناختی به فرهنگ و تاکید مجدد برموضوع تهاجم فرهنگی دشمن که در توضیحات تکمیلی مقام معظم رهبری در سخنرانی روز اول فروردین در حرم مطهررضوی مطرح شد، از یک سو در راستای بستر سازی فرهنگی برای خلق حماسه اقتصادی صورت پذیرفته و از سوی دیگر، هشداری جدی به همه مسئولان و متولیان فرهنگی و آحاد مردم است که در مبادا در کشاکش درگیری با مشکلات و معضلات اقتصادی و سیاسی، از توجه و اهتمام به رکن رکین و عنصر بنیادین و هویت بخش فرهنگ که چراغ راهنما و موتور محرک جامعه در مسیر نیل به اهداف متعالی است، غفلت کنند؛ بنیانی که تقریبا در همه سالهای بعد از پیروزی انقلاب بویژه بعد از دوران دفاع مقدس، همواره و به شیوه های مختلف در کانون تهاجمات آشکار و پنهان دشمن قرار داشته است. برداشت دیگر از شعار سال، با ارجاع به مجموع قراین مستفاد از مواضع رهبری در چند سال اخیر، نگاه استقلالی به فرهنگ و نیز نگاه استقلالی یا تبعی به اقتصاد مقاومتی در یک رابطه عرضی یا طولی است. عزم ملی و مدیریت جهادی نیز از جمله مقومات و ملزومات نیل به موفقیت در هر دو حوزه فرهنگ و اقتصاد است. مقام معظم رهبری در چند سال اخیر علاوه بر تذکارهای مکرر در خصوص تهاجم فرهنگی دشمن، به ضرورت بازسازی و اصلاح وضعیت فرهنگی کشور در قالب مهندسی فرهنگ، مهندسی فرهنگی، سبک های موجود زندگی و… اهتمام ویژه ای مبذول داشته و به ضعف ها و کاستی های فرهنگی و زمینه های داخلی تهاجم توجه داده و کارگزاران فرهنگی را به اقدامات مقتضی ترغیب فرموده اند. از این رو، شکوفایی ظرفیت های فرهنگی و بازخوانی و اصلاح فرهنگ موجود، هم به صورت مستقل و هم به عنوان زمینه و بستر تحقق حماسه اقتصادی در گفتمان اخیر رهبری جنبه کانونی داشته و دال مرکزی و محوری شمرده می شود.
- شکوفایی ظرفیت های فرهنگی و بازخوانی و اصلاح فرهنگ موجود مستلزم چه نوع تمهیداتی است؟
- الزامات و موانع تحقق اقتصاد مقاومتی( به مثابه یک فرایند چند لایه و ذو مراتب ) کدامند؟
– میان فرهنگ (به عنوان روح دمیده در کالبد جامعه) و اقتصاد (به عنوان یکی از نهادهای اصلی و عهده دار تامین نیازهای ضروری مادی) چه نسبتی وجود دارد؟
– نقش فرهنگ در تحقق اقتصاد مقاومتی(در کشور)، چیست؟
– عزم ملی چیست و چه نقشی در حصول پیشرفت فرهنگی و تحقق اقتصاد مقاومتی ایفا می کند؟
– مدیریتی جهادی چیست و چه نقشی در حصول پیشرفت فرهنگی و تحقق اقتصاد مقاومتی ایفا می کند؟
– فرهنگ موجود چه به صورت مستقل و چه به اعتبار نقش زیرساختی آن در تحقق حماسه اقتصاد مقاومتی، به چه آسیب ها و عوارضی مبتلا است؟
– زمینه ها و عوامل داخلی و خارجی موثر در آسیب های فرهنگی کدام اند؟
روش مطالعه: روش این مطالعه اسنادی(کاوش در بیانات گفتاری و نوشتاری رهبری معظم، منابع دینی و معرفت دینی، آثار علمی و پژوهشی مربوط) و توصیفی و تحلیلی(واکاوی مفاهیم، ارجاع اندیشه هابه یکدیگر و مبانی نظری آنها، تامل در دیدگاهها ونظریه ها، شرح و تفسیر ایده ها و مطالبات رهبری با الهام از دیدگاهها و اندیشه های موجود و یافته های پژوهشی و تجربی)است.
هدف: تحلیل و بررسی مفهومی و نظری شعار راهبردی سال با ارجاع به سایر فرمایشات رهبری، اسناد بالادستی نظام، دیدگاهها و یافته های علمی کارشناسان؛ متناسب با نیازهای برنامه ای رسانه ملی.
این اثر در شش فصل متضمن عناوین ذیل تدوین وتنظیم شده است: کلیات؛ مفاهیم و کلیدواژه ها؛ اقتصاد مقاومتی، چیستی، ملزومات و موانع تحقق آن؛ مبانی و نرم افزارهای تحقق اقتصاد مقاومتی؛ فرهنگ، جایگاه اجتماعی و نقش زیرساختی آن در تحولات اقتصادی؛ رسانه ملی و نقش آن در تحقق اقتصاد مقاومتی.
