ایدئالیسم و نقش آن در تکوین نظریه تکامل اجتماعی ماکس وبر
دکتر سید حسین شرف الدین، حسین اسدی
چکيده
تغييرات و تحولات جوامع انساني، واقعيت آشکاري است که از ديرباز مورد توجه انديشمندان اجتماعي بوده است. در خصوص روند و خط سير تغييرات جوامع با رويکرد پوياشناسانه، تاکنون سه الگوي تکاملي، دوري و انحطاطي مطرح شده است. الگوي تکاملي مدعي است که همه يا بخشهاي بنيادين يک جامعه در گذر زمان، طي گذار از مراحلي رشد و ترقي ميکند. نوشتار حاضر درصدد پاسخ به اين سؤال است که موضع ايدئاليستي ماکس وبر، چه نقشي در تکوين نظرية تکامل اجتماعي وي داشته است؟ روش اين مطالعه در مقام گردآوري اطلاعات، اسنادي، و در مقام تجزيه و پردازش، توصيفي، تحليلي و استنباطي است. يافتههاي پژوهش نشان ميدهد که ايدة ذهنگرايي (ايدئاليسم) سه نقش در تکوين نظرية تکامل اجتماعي وبر داشته است: اول، تکامل اجتماعي بهمثابة فرايندي بههمپيوسته از صيرورت و تطور صورتبنديهاي اجتماعي، بستري فراهم ميسازد که در آن، هم انسانها و هم صورتهاي اجتماعي به درجاتي از پيشرفت و ترقي دست مييابند؛ دوم، از ميان عوامل متعدد تأثيرگذار بر تکامل اجتماعي، نقش باورها و ارزشها بهعنوان عوامل غيرمادي، برجستهتر از ساير عوامل است؛ سوم، امور انساني نيز همانند امور طبيعي، مشمول اصل عليتاند. بااينحال به تفسير وبر، عليت در امور انساني امري احتمالي است.
کليدواژهها: تغيير، تطور، تکامل اجتماعي، ايدئاليسم، عقلانيت.