تاملی در علم اجتماعی دینی

یادداشتی از دکتر سید حسین شرف الدین

  1. اصطلاح خاص جامعه‌شناسي، چه تمايزي با ديگر رويکردهاي رايج به مطالعه امر اجتماعي نظير علم عمران، حکمت عملي، تبارشناسي، ديرينه‌شناسي، مطالعات فرهنگي و نظاير آن دارد؟

قطع نظر ازتفاوت های که میان حوزه های نامبرده از منظرهای مختلف وجود دارد، در کل، حوزه های معرفتی معطوف به مطالعه(توصیف، تبیین، تحلیل، تفسیر، نقد، تجویز، توجیه)جهان اجتماعی را در یک تقسیم بندی نه چندان مرزبندی شده، به دو حوزه اندیشه/تفکراجتماعی(  Social Thoughts )(متضمن طیفی از تفکرات الهیاتی، فلسفی، عرفانی، اسطوره ای، فقهی، اخلاقی، تفسیری،‌ ادبی) و جامعه شناسی/ دانش اجتماعی جدیدتقسیم می شوند. وجود تفاوت های نسبتا آشکار در موضوع، روش، رویکرد و غرض نشان می دهد که جامعه شناسی در مراحل شکل گیری و استمرار، امتداد کمال یافته تفکر اجتماعی نیست.

این دوحوزه برغم اشتراک اجمالی در موضوع مطالعه در جهاتی با یکدیگر تمایز دارند. برخی ازعمده ترین تمایزات این دو حوزه(بدون امتیاز دهی و تنقیص یکی به نفع دیگری) عبارتنداز: به لحاظ زمانی دارا بودن سابقه کهن وتقدم تاریخی در مقابل نوظهور بودن و تعلق داشتن به جامعه مدرن؛ متاثر از پارادایم های معرفتی چند گانه و متنوع، در مقابل تعین و تضییق پاردایمی (البته جامعه شناسی نیز در استمرار حیات خود به علمی چند پارادیمی تبدیل شد: تنوع مبادی، اصول، معیارهای معرفت شناختی، رهیافت های روش شناختی، نظریه ها، جهت گیریهای کاربردی)؛ متاثراز جهان شناسی خاص (اعتقاد به ساحت های فراتجربی و تاثیر آن در جهان مادی، یگانگی اجزای هستی، هدفداری عالم و…)در مقابل جهان شناسی سکولار( بی اعتنایی یا موضع گیری منفی  نسبت به دین و باورهای دینی مردم، نادیده انگاشتن معنای حیات و ابعاد معنوی زندگی، شی انگاری پدیده های اجتماعی، تلقی انسان به عنوان حیوان اقتصادی منفعت طلب و…)؛ غلبه رویکرد متعهدانه، خیرخواهانه و آرمان گرایانه با اغراض اصلاح گرانه و یوتوپینیستی در مقابل ادعای بی طرفی علم و جدایی دانش از ارزش؛ هنجارمندی (متضمن تمایلات هنجاری و جهت گیریهای اعتقادی) در مقابل ادعای عینیت گرایی؛ کلان نگری(نگرش کلان به جهان، انسان و جامعه) در مقابل مساله محوری؛ تنوع روش شناختی(بهره گیری توامان از روشهای عقلی، نقلی، شهودی، تجربی ووحیانی) در مقابل محدود شدن به تجربی گرایی پوزیتیویستی برای کشف، توصیف و تبیین علی و کارکردی واقعیت؛ البته جامعه شناسی نیز در استمرار حیات خود به دلیل برخی تجدید نظرهای روش شناختی، موضع خود در تجربه گرایی افراطی را تعدیل کرد)؛   ‌عطف توجه به اجتماعات ساده، یک دست و بی مساله سنتی در مقابل جوامع پیچیده، ناهمگون و پرمساله مدرن؛ و…

ادامه….

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا