تحلیل محتوای آیات و روایات ناظر به رویکردهای کجروی تضاد

چکیده:

بسیاری از نظریات ساختاری- کارکردی تنها بر انحرافات اجتماعی تأکید دارند، براساس آیات قرآن نیز این موارد انحرافات‌ اجتماعی است؛ اما دسته‌ای دیگر از انحرافات بزرگ سیاسی و اقتصادی در آیات قرآن و نظریه تضاد مطرح می‌شود که دارای پیامدهای خطرناک‌تر و ابعاد پیچیده‌ترند. در این مقاله، مقولات این قبیل انحرافات با روش تحلیل محتوای کیفی از نظریه تضاد استخراج شده و سپس بر قرآن عرضه گردیده و مقولات نهایی استخراج گردیده است. در مجموع پنج مقوله نابرابری اجتماعی، احساس محرومیت، تحریف تعریف اعمال انحرافی، ظلم و تعدی توانمندان و برچسب کجروی مهمترین مقولات استخراج شده از نظریه تضاد بود. با مرور آیات و روایات و با توجه به تفاسیر و شرح آیات و روایات معلوم شد که این مقولات در متون دینی نیز ذکر شده است اما از لحاظ مبنایی و نحوه تبیین مقولات با نظریه تضاد متفاوت است. متون دینی، همانند نظریه تضاد، تنها به عوامل اقتصادی توجه نکرده، بلکه عوامل فرهنگی، سیاسی و حتی شخصیتی را نیز در تبیین این مقولات دخیل دانسته است. پس توانمندان از قدرت و ثروت تأثیر می‌پذیرند اما میزان تأثیر پذیری آنان متفاوت است؛ به گونه‌ای که برخی قدرتمندان و ثروتمندان نه تنها از قدرت و ثروت برای ظلم و تعدی و تحریف حقایق استفاده نکردند، بلکه آن را عامل خدمت به جامعه قرار دادند. همچنین برخی محرومین به دلیل محرومیت مادی دچار احساس محرومیت نشدند و در نهایت منحرف نگردیدند. پس طبق متون دینی قدرت و ثروت متغیرهای مهمی هستند؛ اما میزان تأثیرگذاری آنها بر افراد مختلف متفاوت است.

کلیدواژه ها: قدرت ، رفتار انحرافی ، ثروت ، انحراف ، محرومین