رسانه دینی و چیستی آن؛ رویکردی توصیفی -هنجاری

چکیده:

عواملی که به تدریچ، زمینه طرح مفاهیم جدید را در حوزه مطالعات دین و رسانه فراهم آورده‌اند، می‌توان چنین برشمرد: بهره‌گیری پیوسته رسانه‌های جمعی مدرن به ویژه رسانه‌های تصویری همچون تلویزیون، سینما و فیلم از مضمون‌ها و موضوع‌‌های دینی؛ انعکاس دادن مفاهیم، بینش‌ها، ارزش‌ها، قواعد، نمادها، نگرش‌ها، مناسک، آیین‌ها و رفتارهای دینی در قالب‌های مختلف رسانه‌ای و بهره‌گیری روزافزون مروّجان و مبلّغان دین به ویژه ادیان دارای رسالت تبلیغی از این رسانه‌ها برای ابلاغ و ترویج باورها، ارزش‌ها و آرمان‌های خویش. عنوان عام «دین رسانه‌ای» معرّف گونه اول تعامل، یعنی انعکاس دین و پیام‌های دینی در قالب‌های مختلف رسانه است و عنوان کمتر رایج «رسانه دینی» تا اندازه‌ای، معرّف گونه دوم تعامل، یعنی استفاده بیشتر ابزاری دین از رسانه در فرآیند انتقال نمادین خود به ساحت‌های فرهنگی و شخصیتی است. در کنار این دو عنوان، در سطح خردتر، گاه از عنوان‌های دیگری همچون برنامه دینی، ژانر دینی یا معنوی، سوژه دینی، پردازش دینی، روایت دینی و… نیز یاد می‌شود. این نوشتار درصدد است تا با مرور دیدگاه‌ها و آرای تفسیری اهل نظر در بیان چیستی رسانه دینی، ویژگی‌های این پدیده یا نهاد نوپدید فرهنگی را در قالب مجموعه‌ای از گزاره‌های توصیفی صورت‌بندی کند.